از سال 2011 تا کنون، من چندین بار درخواست کرده ام تا به ایران سفر کنم تا بتوانم در خصوص وضعیت حقوق بشر شخصا تحقیق کنم، اما همۀ تقاضای من رد شده اند. اما ارتباط من با ایران در زمینه های دیگر بهبودی یافته اند، از همه مهمتر اینکه توانسته ام با نمایندۀ ایران در ژنو ملاقات کنم. من از چنین ارتباطاتی استقبال میکنم و امیدوارم تا بتوانم شخصا از کشور بازدید کنم.

اما با وجود بهبود روابط و تغییرات مثبت بین ایران و جامعۀ بین المللی، من هنوز گزارشهای ناراحت کننده ای از نقض حقوق بشر در داخل ایران دریافت میکنم. بر این پایه هفتۀ گذشته خبرِ تلاشهای خود برای جمع آوری اطلاعات از جامعۀ ایرانیِ خارج از کشور در اروپا را اعلام کردم.

پس از اینکه این هفته در آمستردام، برلین و پاریس با دهها قربانی ایرانی نقض حقوق بشر ملاقات کردم همچون همیشه قویا احساس میکنم که جامعۀ بین المللی باید همچنان بر مسئلۀ حقوق بشر در ایران نور بیفکند. رهبران کشور ایران یک موقعیت استثنایی دارند تا تغییرات مثبتی در زندگی همۀ ایرانیان ایجاد کنند. ادبیات تغییر باید توسط اقدامات محکم حمایت شود وگرنه موقعیت ها از دست میروند. همانگونه که یک زن ایرانی در برلین توصیف کرد، “ما محتاطانه خوشبین هستیم، اما نگرانیم ایران ممکن است به زودی به دوران تاریکی بازگردد.”

احساس میکنم که خیلی ایرانیان، ولو با احتیاط، خوشبین هستند که دولت جدید میخواهد وضعیت را بهبود بخشد و با حمایت کافی خواهد توانست در زمان این کار را بکند. اما زمان نامحدود نیست و با وجود دستگیریهای اخیر فعالان اینترنتی به دلیل بیان نظراتشان، اعدامهای بسیار نگران کنندۀ زندانیان سیاسی کرد و اهوازی، و ادامۀ روند کلی تعداد زیاد اعدامها در کشور، اینک زمان این فرا رسیده است که دولت دست به اقدامات اساسی بزند.

من مشتاقانه منتظر توسعۀ منشور حقوق شهروندی هستم، اما در غیاب فشارِ موثر بین المللی، نیروی شتاب در این زمینه ممکن است به سرعت پراکنده شود. من به سهم خود در کوتاه مدت آماده و مایل به کار کردن با مقامات ایران در راستای اجرای تغییرات اساسی که منجر به افزایش آزادیهای بیان، انجمن، و اجتماعات، و اصلاحات قضایی و امور زندانها شود هستم.

اگر این امکان میسر شود، من اولین کسی خواهم بود که به دولت ایران برای پیشرفت مثبت تبریک بگویم.

تنها چند روز پیش از روز جهانی حقوق بشر، جامعۀ حقوق بشر جهانی یکی از عزیزترین قهرمانان خود را از دست داده است.

فکر میکنم این گفته منصفانه باشد که اشخاص بسیار کمی بوده اند که توانسته باشند مانند نلسون مندلا در طول زندگی حرفه ای خود به عنوان یک مدافع حقوق بشر روح اعلامیۀ جهانی حقوق بشر را به طور کامل متجلی کنند؛ نه تنها برای ملت خویش، بلکه برای همۀ نوع بشر.

در مبارزه برای پایان دادن به آپارتاید–که شاید نظام مندترین نوع تبعیضی است که بشر تاکنون شناخته است—نلسون ماندلا و یارانش در آفریقای جنوبی راه را برای کشوری جدید، آزاد، و دموکراتیک هموار کردند. آنها همچنین لحن بیان را برای کل یک قاره—و شاید تمام جهان—در زمانی که جهان نیاز مبرم به هدایت و الهام داشت تعیین کردند.

قانون اساسی آفریقای جنوبی یکی از پیشرفته ترین قوانین اساسی در جهان از حیث حمایت از حقوق بشر و دربرگیری تمام و یا بیشتر اصول میثاق جهانی حقوق مدنی و سیاسی و میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی است. در واقع گفته شده است که ماندلا در برخی از مسایل حقوق بشر از زمان خود جلوتر بود و برغم مخالفتهایی که حتی بعضی از مردم خودش نیز ابراز میکردند، اصرار میورزید که قانون اساسی شامل لغو مجازات اعدام و حقوق همۀ افراد با گرایشهای جنسی مختلف باشد.

به عنوان یک فعال، او و جنبش او نگرانی های جهانی حقوق بشر را مهار و به نوبۀ خود منعکس کردند و به عنوان رییس جمهور و فراتر از آن، او صدای جهانی حقوق بشر شد.

ای کاش روح نلسون رولیهلاهلا ماندلا، که نه تنها برای هموطنان خودش بلکه برای جنبش ما نیز “مدیبا” [لقبی در آفریقای جنوبی برای رهبری محبوب] بود در صلح و آشتی آرامش یابد و ای کاش بقیۀ ما از همانجایی که او به فعالیتهای خود خاتمه داد آغاز کنیم و راه او را ادامه بدهیم تا در پس این شب تاریک میراث او زنده بماند و شکوفا شود.

برنامۀ کار مشترک توافق هسته ای که بین ایران و کشورهای 1+5 امضاء شد پوشش خبری ایران را تحت الشعاع قرارداده که البته بی دلیل نیست.

خوشحالم که حذف برخی تحریم ها در این برنامۀ کاری پیش بینی شده است، که اگر درست پیاده سازی شود، احتمالا تاثیر مثبتی روی دسترسی به حقوق اقتصادی و اجتماعی در ایران خواهد داشت. من در گزارشهایم مکررا از کشورهایی که ایران را مورد تحریم قرار داده اند و از دولت ایران خواسته ام تا گامهای لازم را برای اینکه حقوق بشر در ایران تضعیف نشود بردارند. من از اینکه استثنائات بشردوستانه ای که در تحریم ها قید شده اند احتمالا به دلیل تحریمهای مالی به اهداف خود نمیرسند ابراز نگرانی کرده ام. بنابراین خوشحالم که این توافق نشان میدهد که طرفین در حال برداشتن گامهایی برای ایجاد کانالهای مالی ویژۀ تسهیل تجارت بشردوستانه می باشند.

شایان ذکر است که یک بخش دیگر از تخفیف های پیشنهادی درتحریم ها، که استثناتات تحریمها برای کمک به دانشجویان خارج از کشور می باشد در زمان مناسبی همزمان با 16 آذر، روز دانشجو پیشنهاد شده است. من از این استثناء که به دولت ایران اجازه میدهد تا در پرداخت شهریۀ دانشگاه به دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در خارج از کشور کمک کند استقبال میکنم. این یک پیشرفت مهم در محافظت از حق تحصیل است، اما باید به گامهایی از طرف خود دولت نیز بپیوندد تا به سیاستهایی که حق تحصیل را انکار میکنند خاتمه دهد.

در گذشته گزارش داده ام که چگونه دانشجویان به صورت منظم، حتی پس از قبولی، به دلیل فعالیتهای سیاسی ویا پیروی از مذاهبی که توسط قانون اساسی ایران صراحتا به رسمیت شناخته نمیشوند از ورود به دانشگاه منع شده اند. در گزارشی که در ماه مارس ارائه کردم متذکر شدم که از سال 2005 تا کنون، حداقل 945 دانشجو حداقل برای یک ترم به دلیل فعالیتهای سیاسی از تحصیل منع شده اند. دانشجویان بهایی رسما از حضور در دانشگاهها منع شده اند و در موارد بسیار محدودی وقتی دانشجویان بهایی توانسته اند مورد پذیرش قرار بگیرند، پس از اینکه مذهب آنها کشف شده است به آنها گفته شده است که تنها در صورتی که تعهد بدهند منکر مذهب خویش بشوند و یا باورهای دینی خود را رها کنند قادر به ادامۀ ثبت نام خواهند بود.

من از وعده ها و گامهایی که رییس جمهور ایران حسن روحانی و دولت وی برای رسیدگی به حق تحصیل برداشته اند استقبال میکنم. به بعضی فعالان دانشجویی که ظرف دو سال گذشته از ادامۀ تحصیل منع شده بودند اینک اجازۀ ادامۀ تحصیل داده شده است. اما به نظر می آید که سایر فعالان دانشجویی تا کنون شامل این سیاست جدید نشده اند و یا لازم است تا گامهای بیشتری بردارند تا بتوانند پذیرش بگیرند. من هنوز نشانه ای ندیده ام که تبعیض در پذیرش دانشجویان بهایی مورد توجه قرار گرفته باشد.

در واقع دولت گامهای مثبتی برای کم کردن محدودیتهای ورود به دانشگاه برای جوانان ایرانی، چه از طریق موافقت با برنامۀ تخفیف تحریمها و چه از طریق اجازۀ ثبت نام مجدد تعدادی دانشجو برداشته است. من دولت ایران را تشویق میکنم تا از نیروی این تحرک استفاده کند و همۀ ممنوعیتهای آموزش عالی که بر اساس فعالیتهای سیاسی و باورهای دینی افراد وضع شده اند را برطرف کند.

گفت و گوهای بین المللیِ اساسی با ایران در مورد حقوق بشر که دو هفته پیش در مجمع عمومی سازمان ملل انجام شد نمادی بسیار مهم و نشانه ای از حمایت بین المللی برای حقوق بشر بود.

با وجود اینکه من در بحث های بین دولتها حول جلسۀ سالیانۀ مجمع عمومی در مورد قطعنامۀ حقوق بشر ایران حضور نداشتم، این گفتگوها را دنبال کردم و متوجه شدم که دربرگیرندۀ بسیاری از مسایل حیاتیِ گفتگوهایی که من اوایل همین ماه با کشورها داشتم بود.

به طور خاص، هم مناظره و هم قطعنامه واکنشهای مثبت بین المللی نسبت به اظهارات اخیرِ حقوقِ بشریِ رییس جمهور ایران حسن روحانی در خصوص مسایلی مانند حذف تبعیض علیه زنان، حقوق اقلیتها، و ازادی بیان را با هم ترکیب میکرد وقویا از وی دعوت میکرد تا بهبود قابل نمایشی را هرچه زودتر برقرار کند.

مجمع عمومی که همه کشورهای عضو سازمان ملل را گرد هم می آورد، بدون شک صحنه ای مهم برای  گفتگوی پیوسته با ایران است و گفتگوهای سالانه و در نظر گرفتن قطعنامه به اصلاحات از طریق حفظ چالش های حقوق بشریِ پیش روی کشور در کانون توجه کمک میکند.

همانگونه که مکررا متذکر شده ام، اینک زمان آن نیست که روی ایران و سابقۀ حقوق بشری اش کمتر تمرکز کنیم، بلکه باید این تمرکز را بیشتر کنیم تا بتوانیم از مقامات دولتی ایران که میخواهند وضعیت موجود را بهبود ببخشند حمایت موثرتری کنیم. در اکثر موارد در ایران، بیانیه های عمومی هنوز تبدیل به اقدامات عملی و واقعی نشده اند و بسیاری از قربانیان نقض حقوق بشر هنوز در رنجند.

از این رو برای جامعه بین المللی مهم است که به عنوان نشانۀ حمایتش از حقوق بشر در ایران و از کسانی که در دولت اایران به دفاع از حقوق بشر برخاسته اند، به صحبت در مورد حقوق بشر در کشور ادامه دهند. دوهفته پیش در گفتگوهای خود، مجمع عمومی سازمان ملل متحد دقیقا همین کار را انجام داد.

سه‌شنبه، کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای‌ (انگلیسی) را در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران را به تصویب رساند. با ۸۳ رای موافق، این کمیته تصمیم بر ادامه رسیدگی خود به ترویج و محافظت حقوق بشر در ایران را گرفت.

این قطعنامه از تعهدات رییس جمهور ایران حسن روحانی در مورد مسائل مرکزی حقوق بشر استقبال کرده و ایران را به انجام اقدام عملی برای اطمینان حاصل کردن از اینکه پی آمد این تعهدات بهبودی قابل نشان دادن باشد تشویق کرد. با خطاب قرار دادن مستقیم دولت ایران، این قطعنامه دولت روحانی را مسئول اجرای موثر تعهدات ایران تحت عنوان معاهدات حقوق بشر که ایران پیش از این به عضویت آن در آمده بود کرده است.

با اینکه این قطعنامه از تداوم نقض حقوق بشر در کشور عمیقا ابراز نگرانی می‌کند، اما دارای یک رویکرد سازنده از طریق حمایت خود از دولت ایران برای همکاری با تمامی کسانی که ماموریت رویه های ویژه را بر عهده دارند و برای تعمیق تعامل خود با مکانیزم حقوق بشر سازمان ملل می‌باشد.

امیدوارم به فرصت کار در کنار دولت ایران برای اجرا کردن پیشنهادات مثبت حقوق بشر موجود در این قطعنامه و فرا آن.

همانگونه که در وبلاگ هفتۀ گذشتۀ خود نوشتم، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران علی جنتی از مقامات ایران خواسته است تا شبکه های اجتماعی را در کشور رفع فیلتر کنند. در حال حاضر بسیاری از وبسایت های محبوب، شامل فیس بوک و توییتر، به صورتی وسیع توسط مقامات دولتی ایران مورد استفاده قرار میگیرند اما استفاده از آنها برای سایر شهروندانی ایرانی ممنوع است. آقای جنتی خواستار در دسترس قرار گرفتن کلیۀ شبکه های اجتماعی شده است و من با او بسیار موافقم.

روز 12 نوامبر وزیر ارشاد ایران گفت که شبکه های اجتماعی، به ویژه فیس بوک، باید رفع فیلتر شوند. این یادآور تبادل توییتری اخیر بین حسن روحانی رییس جمهور ایران و یکی از بنیانگزاران توییتر به نام جک دورسی است که در آن، رییس جمهور ایران پس از مورد خطاب گرفتن توسط آقای دورسی یک پیام توییتری فرستاد که درآن گفت دولت وی در تلاش است تا شبکه های اجتماعی را برای همه قابل دسترسی کند. متن این تبادل توییتری به این شرح بود:

“شب به خیر @Jack. همانگونه که به @camanpour گفتم، تلاشهای من با هدف کسب اطمینان از اینکه مردم من به راحتی قادر باشند تا به کلیۀ اطلاعات جهانی به عنوان حق شان دسترسی داشته باشند در جریان است.”

(کریستیان امانپور خبرنگار شبکۀ خبری سی اِن اِن است.)

این ابراز نظرهای علنی در دفاع از آزادی دسترسی به اینترنت و دسترسی به اطلاعاتِ اینترنتی هم بسیار جالب و هم بسیار اطمینان بخش بوده اند.

علت جالب بودن آنها این است که توییتر هنوز به نحو بیسابقه ای میتواند افرادی از عرصه های متفاوت  در کشورهای مختلف را مستقیما به هم وصل کند، امری که در این مورد بخصوص اهمیت ویژه ای دارد از آنجا که دو فردی که در این گفتگو دخیل بودند یک مدیرعامل آمریکایی و یک رییس جمهور ایرانی بودند.

این مسئله همچنین از این جهت جالب است که وزیر ارشاد ایران برای کلیۀ آحاد کشور خواهان دسترسی آزاد به شبکه های اجتماعی است که زمانی تصور میشد تنها به درد نوجوانان میخورند و لا اقل بخشی از علت آن این است که مسئولان ارشد کشور، شامل رهبر ایران خود اینک از این شبکه ها استفاده میکنند.  آقای روحانی ریاست جمهور روی توییتر فعال است در حالیکه هیئت دولت او، به ویژه وزیر امور خارجه محمدجواد ظریف  از شبکه های اجتماعی استقبال کرده اند.

امیدوارم این نشانه های مثبت و اشتیاق واضح به زودی تبدیل به عمل شوند، عملی که به شدت در کشوری که در آن دسترسی به شبکۀ جهانی شدیدا محدود شده است، مورد نیاز است. همانگونه که در گزارش اخیرم نوشتم، توییتر و فیس بوک درمیان حداقل 5 میلیون وبسایت خبری، سیاسی، موسیقی، حقوق زنان، حقوق بشر، اقلیتهای قومی، و اقلیتهای مذهبی هستند که در ایران فیلتر شده اند. بنابراین من میخواهم با آقای دورسی در پاسخی که به پیام توییتری رییس جمهور ایران داد همراه بشوم:

“متشکرم@HassanRouhani. لطفا به ما بگو چگونه میتوانیم این خواسته را تبدیل به واقعیت کنیم.”

دوشنبۀ گذشته من در یک برنامۀ جانبی سازمان ملل متحد در کنار خانم ریتا ایزاک کارشناس مستقل سازمان ملل متحد در خصوص مسایل اقلیتها و آقای هاینر بیله فیلد، گزارشگر ویژه در خصوص آزادی مذهب و عقیده به عنوان یک عضو هیئت مباحثه در مورد آزادی مذاهب شرکت کردم.

خانم ایزاک و آقای بیله فیلد و چندین شرکت کننده در بحث آزاد نکات بسیار جالبی را مطرح کردند، اما من میخواهم در اینجا یک مضمون مشترک را که در سراسر بحث جاری بود برجسته کنم: وظیفۀ خاص دولتها در محافظت از آزادی مذهب و حقوق اقلیتهای مذهبی این است که فضایی برای جریان آزاد اندیشه ها و برای بیان آزاد آن اندیشه ها فراهم کنند.

این به این معنی است که دولتها باید فضای عمل و بیان آزاد را چه برای مذاهب اکثریت و چه برای مذاهب اقلیت، و حقوق گروههای مذهبی و افرادی که در معرض تبعیض بالقوه قرار میگیرند را محافظت کنند. اما دولتها نباید الف) عقاید خود را بر افراد و گروهها تحمیل کنند و ب) یک گروه مذهبی را به گروه مذهبی دیگر ترجیح بدهند، مگر با قوانینی که اقلیتها را در مقابل آزار شخصی و یا جمعی محافظت میکنند.

یکی از شرکت کنندگان از اعضاء هیئت مباحثه پرسید چگونه یک نفر می تواند میان انواع باورهای دینی انحصارگرا و نیاز به شمول آشتی ایجاد کند. کلیۀ اعضاء هیئت اشاره کردند که شمول یکی از اصول اولیۀ اکثر باورهای دینی است و مدارا و همزیستی باید اصل باشند، در صورتیکه تعصب مذهبی خود معمولا در اثر خوانش اشتباه نسخ مذهبی بوجود می آید.

اسلام به طور خاص اجبار در دین را ممنوع میکند و حاوی نصایح متعدد برای مدارا و همزیستی است. به امید این که بزودی در جهانی زندگی کنیم که همۀ دولتها و افراد از این دعوت مهم پیروی کنند.

کمیته حقوق بشر در حال بحث یک پیش‌نویس تفسیر عمومی در مورد آزادی و امنیت شخص است. این حقوق توسط ماده ۹ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی محافظت می‌شوند. متاسفانه، بازداشت خودسرانه که محرومیت غیرقابل توجیه از آزادی است، به صورت متداول در جهان امروز مورد سوء استفاده قرار‌ گرفته و موضوعی هست که در ماموریت من تکرار می‌شود. این تفسیر عمومی به نظر می‌آید که برای افزایش توضیحات این کمیته در مورد میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی مهم باشد. قسمتی از این پیش‌نویس ارزشمند:

دستگیری یا بازداشت به عنوان مجازات برای اجرای حقوق مشخص محافظت شده توسط ]میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی[ نیز می‌تواند خودسرانه باشد، از جمله آزادی عقیده و بیان (ماده ۱۹)، آزادی تجمع (ماده ۲۱)، آزادی انجمن‌ (ماده ۲۲)، آزادی مذهب (ماده ۱۸)، و حق حریم خصوصی (ماده ۱۷).

در حال حاضر به نظر می‌آید که این کمیته در حال تمرکز به روی تنظیم دقیق کلام پارگراف‌های ۳۷ و ۳۸ در مورد بازداشت‌ و بازداشت‌های پیش از دادگاه می‌باشد. مشتاقانه منتظر نسخه نهایی این کمیته هستم. شما را در جریان تحولات قرار می‌دهم.