سؤال‌های متداول
گزارشگر ویژه چیست؟
گزارشگران ویژه کارشناسان مستقلی هستند که توسط شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد منصوب می‌شوند. وظیفه آنان نظارت، تحقیق و ارائه گزارش در خصوص وضعیت جهانی حقوق بشر در ناحیه‌های ویژه (فرامین مضمونی) و درباره کشورهای خاص (فرامین کشوری) می‌باشد.
فرامین مضمونی مسائل گسترده‌ای را در ارتباط با حقوق مدنی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی تحت پوشش قرار می‌دهند. به عنوان مثال این مسائل شامل حقوق بشر مهاجران، خشونت علیه زنان، حقوق آوارگان داخلی، آزادی دین، و بازداشت خودسرانه می‌باشند. در حالی که گزارشگران ویژه‌ای که فرامین کشوری را به عهده دارند، تمرکزشان روی کشورهای خاص و بر روی تمام جنبه‌های حقوق بشری در آن کشور است.
ماموریت داران بر اساس وظیفه شخصی خود عمل می‌کنند و کارمند سازمان ملل نیستند و در ازای کارشان حقوق یا دستمزدی نمی‌گیرند. استقلال ماموریت داران برای بی‌طرفی کامل آنها در انجام وظایفشان اهمیتی حیاتی دارد
آنها چگونه منصوب می‌شوند؟
کاندیدها می توانند توسط (الف) دولت؛ (ب) گروه‌های منطقه‌ای فعال در سیستم حقوق بشری سازمان ملل؛ (پ) سازمان‌های بین‌المللی و دفاتر آنها (مثل کمسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد)؛ (ت)سازمان‌های غیر دولتی؛ (ث) دیگر نهادهای حقوق بشری؛ و (ج) انتصاب فردی انتخاب شوند. این کاندیدها دارای سوابق متفاوتی هستند که آن شامل دانشگاهیان، وکلا، اقتصاددانان، و اعضای قدیم و جدید سازمان‌های غیر دولتی می‌باشد. به علاوه، این افراد از اقصی نقاط جهان می‌باشند. لیست کاندیدها توسط گروه مشورتی بررسی می‌شود و توصیه‌های این گروه بر اساس برترین صلاحیت‌های کاندیدها به رییس شورای حقوق بشر ارائه می‌شود. رییس شورا یک کاندید مناسب برای هر پست بلامتصدی مشخص کرده لیستی از این دسته کاندیدها را به کشورهای عضو و ناظران شورای حقوق بشر برای در نظر گرفتن انتصاب این افراد ارائه می‌دهد. ماموریت داران بر اساس تخصص، تجربه، استقلال، بی‌طرفی، بی‌نظری و صداقت انتخاب می‌شوند. این ماموریت داران اجازه ندارند که در حین خدمت‌شان در این حوزه، کار دولتی نیز داشته باشند زیرا با ماموریت‌شان تعارض منافع دارد
کار آنها چیست؟
گزارشگران ویژه اغلب “چشم‌ها و گوش‌های شورای حقوق بشر” خوانده می‌شوند و مسئولیت تهیه گزارش‌هایی را دارند که شورای حقوق بشر و دیگر نهادهای سازمان ملل را از وضعیت‌ها و مسائل بخصوص حقوق بشری هشیار می‌سازد. این گزارش‌ها می‌توانند دارای تجزیه و تحلیل‌های وضعیت وخیم حقوق بشری و توصیه‌هایی برای ملاحظه کشورهای عضو متهم و نهادهای وابسته به آنها باشند. اگرچه این گزارش‌ها می‌توانند به جزییات بسیار بپردازند ولی تمام گزارش‌های سازمان ملل محدود به تنها ۱۰۷۰۰ کلمه هستند. بنا بر این، گزارشگران ویژه می‌بایست اطلاعات بسیار زیادی را به اختصار منتقل کنند و نمی‌توانند تمام موارد بررسی شده را در آن بگنجانند. به علاوه، گزارشگران ویژه از قربانیان نقض حقوق بشر با استفاده از رویه‌هایی دفاع می‌کنند. آنها از طریق این رویه‌ها از کشورهای مربوطه درخواست اقدام فوری می‌کنند و از دول می‌خواهند تا جوابگوی اعتراض‌های بخصوص نقض حقوق بشری علیهشان باشند و جبران مافات کنند.
آنها با حامیان بین‌المللی و ملی به علاوه شورای حقوق بشر و دیگر ارکان سازمان ملل همکاری می‌کنند تا مسائل بخصوص حقوق بشری را مورد بررسی قرار دهند و دول، جامعه مدنی، و سازمان‌های بین دولتی را تشویق به همکاری کنند
گزارشگران ویژه تا چه مدت می‌توانند در این مقام خدمت کند؟
مدت خدمت مد نظر قرار گرفته شده برای ماموریت داران، چه فرامین موضوعی باشد و چه فرامین کشوری، به شش سال محدود گردیده (دو ترم سه ساله برای مامریت داران موضوعی
آنها چگونه کار خود را انجام می‌دهند؟
گزارشگران ویژه می‌توانند با حامیان زیادی چه در سطح بین‌المللی و چه در یک کشور بخصوص برای جمع آوری اطلاعات در تماس باشند. این شامل اطلاعاتی است که از دول، سازمان‌های بین دولتی، سازمان‌های بین‌المللی و ملی غیر دولتی، مؤسسات ملی حقوق بشری، جامعه آکادمیکی، قربانیان مدعی نقض حقوق بشر، خویشاوندان قربانیان، و شاهدان به دست می‌آید.
ماموریت داران سعی می‌کنند با این منابع ملاقات و مشورت کنند تا بتوانند اطلاعات به دست آمده را تا آنجا که امکان دارد مقایسه کنند.
به خاطر حساس بودن خیلی از مسائلی که برمی‌خیزد، ماموریت داران باید در گردآوری اطلاعات‌شان با احتیاط، بی‌طرفی، شفافیت و یکدستی کامل فعالیت کنند. آنها باید به حقیقت‌های قابل اطمینان و بی‌طرفی، بر اساس موازین شواهد و مدارکی اتکا کنند که درخور خصلت غیر قضایی گزارش‌ها و نتایجی باشد که آنها مامور اتخاذشان هستند. موقعیت‌های مناسب باید هم برای نمایندگان دولت فراهم شود تا بتوانند در خصوص اتهاماتی که بر علیهشان مطرح شده اظهار نظر کنند و هم برای کسانی که ادعا می‌کنند قربانیان نقض حقوق بشر هستند تا بتوانند به نوبه‌ی خود در خصوص واکنش‌های دولتی اظهار نظر کنند.
ماموریت داران می‌توانند وصول اطلاعات را از افراد و سازمان‌ها تصدیق کنند و بعد نتایج پیگردها را در اختیارشان بگذارند. ماموریت داران مستلزم نیستند افرادی که برایشان اطلاعات فراهم می‌کنند را از اقدامات بعدیشان با خبر سازند. اما آنها ممکن است تصمیم بگیرند برخی اطلاعات را در اختیار بگذارند. اما این اطلاعات معمولا شامل افشای مضمون خاصی از مکاتبات با دولت نمی‌شود مگر آنکه مسئله‌ای کاملا با دولت زیر سوال حل و فصل شده باشد
گزارشگران ویژه چگونه می‌توانند کار خود را انجام دهند اگر اجازه‌ی دیدار از کشور را ندارند؟
دیدار از کشورها راهی ضروری برای اخذ اطلاعات مستقیم و دست اول در خصوص نقض حقوق بشر هستند. این دیدارها ملاحظات مستقیم نقض حقوق بشر را امکان پذیر می‌سازند و مذاکرات مشکل با اولیای امور مربوطه را تسهیل می‌بخشند. این اولیای امور شامل افرادی می‌شوند که در شعبه‌های اجرایی، قضایی، و مقننه مشغول به کار هستند. این دیدارها همچنین اجازه تماس و جمع‌آوری اطلاعات از قربانیان، خویشاوندان قربانیان، شاهدان، موسسات ملی حقوق بشری، سازمان‌های غیر دولتی محلی و بین‌المللی و دیگر اعضای جامعه‌ی مدنی، جامعه‌ی آکادمیک، و مسئولان مؤسسات بین‌المللی موجود در کشور مربوطه. یا یک دولت ممکن است اولین قدم را برای دعوت یک ماموریت دار برای دیدار از کشورش بردارد، یا یک ماموریت دار می‌تواند از طریق مکاتبه از دولت مربوطه درخواست دعوت کند. وی می‌تواند این کار را از طریق گفتگوهایی با سیاستمداران کشور مربوطه مخصوصا شامل نماینده‌ی دائم سازمان ملل متحد در ژنو یا در مقر سازمان ملل.
مجمع عمومی، شورای حقوق بشر، یا کمیسر عالی حقوق بشر نیز می‌توانند از کشوری درخواست یا پیشنهاد در نظرگیری دعوت بکند.
،اما در صورت عدم دعوت از یک کشور گزارشگر ویژه دول، سازمان‌های بین دولتی، سازمان‌های غیر دولتی داخل و خارج از کشور، جامعه‌ی آکادمیکی، قربانیان مدعی نقض حقوق بشر، خویشاوندان قربانیان، و شاهدان نقض حقوق بشر که کشور را ترک کرده‌اند را به کار خواهد گرفت. گزارشگر ویژه چنانچه امکان‌پذیر باشد با نهادهای دولتی داخل کشور نیز مکاتبه خواهد کرد